1.
Bước hoàn thiện pháp luật quan trọng của ngành Tư pháp: Luật Trợ giúp pháp lý lấy
quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp làm trung tâm; Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước mở rộng phạm vi, nâng cao
trách nhiệm trong thực thi công vụ
Năm 2017, Luật trợ giúp pháp lý
(sửa đổi), Luật trách nhiệm bồi
thường của Nhà nước (sửa đổi) được Quốc hội thông qua với tỷ lệ tán thành gần
như tuyệt đối (100% đại biểu có mặt tán thành đối với Luật trợ giúp pháp lý, hơn 99% đối
với Luật trách nhiệm bồi thường của
Nhà nước). Việc Quốc hội thông qua hai luật này là bước hoàn thiện quan trọng đối
với khung pháp lý trong lĩnh vực trợ
giúp pháp lý, bồi thường nhà nước. Trong đó, Luật trợ giúp pháp lý với tinh thần lấy quyền và lợi ích hợp pháp của
người được trợ giúp pháp lý làm trung tâm, mở rộng đối tượng được trợ giúp pháp lý và quy định nhiều cơ chế
để bảo đảm quyền được trợ giúp pháp lý. Luật trách nhiệm bồi thường
của Nhà nước thể hiện rõ hơn trách
nhiệm bồi thường của Nhà nước đối với hành vi trái pháp luật của người thi hành
công vụ gây thiệt hại cho công dân, thực sự trở thành công cụ pháp lý quan
trọng để cá nhân, tổ chức bảo đảm được quyền, lợi ích hợp pháp của mình, phòng,
chống các hành vi vi phạm pháp luật và góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm
trong thực thi công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức.
2. Hợp tác song
phương trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp phát triển lên tầm cao mới với điểm
nhấn là bước đột phá trong quan hệ với các nước láng giềng
Năm
2017, ngành Tư pháp đã chủ động, tích cực nâng cao hiệu quả hoạt động hợp tác
quốc tế về pháp luật, đưa các mối quan hệ hợp tác song phương, nhất là quan hệ
với các nước láng giềng Lào, Campuchia và Trung Quốc đi vào chiều sâu, hiệu quả
và thực chất hơn. Đặc biệt, kỷ niệm Năm đoàn kết hữu nghị Việt Nam - Lào, Bộ Tư
pháp Việt Nam đã tích cực phối hợp với Bộ Tư pháp Lào tổ chức nhiều hoạt động ý
nghĩa với điểm nhấn là việc tổ chức thành công Lễ Kỷ niệm hợp tác tư pháp Việt Lào tại Viêng Chăn; trình phê duyệt Dự án viện trợ đầu tiên
trong lĩnh vực pháp luật của Chính phủ Việt Nam cho Bộ Tư pháp Lào; nhiều hoạt
động hợp tác với các địa phương có chung đường biên giới đã được các Sở Tư pháp
tổ chức một cách thiết thực, hiệu quả... Với Campuchia, năm 2017 đánh dấu việc hai Bộ Tư pháp tổ chức thành công Hội nghị Tư
pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam - Campuchia lần thứ nhất tại
Tây Ninh với sự tham gia của nhiều bộ, ngành và hơn 20 tỉnh vùng biên giới của
hai nước. Với Trung quốc, nhiều định hướng hợp tác về pháp luật đã được thảo
luận tại cấp Lãnh đạo của hai Bộ Tư pháp trong chuyến thăm và làm việc chính
thức của Bộ Tư pháp Việt Nam tại Trung quốc năm 2017.
3. Công
tác tổ chức thi hành pháp luật có nhiều chuyển biến: Chấm dứt nợ đọng văn bản
quy định chi tiết thi hành luật, pháp lệnh thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ
tướng Chính phủ; công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có nhiều đổi mới; phản
ứng chính sách kịp thời, nhạy bén hơn
Với nhiều giải pháp quyết liệt, thực chất, công tác
xây dựng, ban hành văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh năm 2017 đạt được
nhiều kết quả tích cực. Tình trạng nợ
đọng văn bản quy định chi tiết đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm gần
đây. Đặc biệt, các Bộ, cơ quan đã xây dựng trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ
ban hành 37 Nghị
định và 03 Quyết định, hoàn thành
100% số văn bản quy định chi tiết thi hành các luật,
pháp lệnh có hiệu lực trong năm; chấm
dứt tình trạng nợ đọng văn bản quy định chi tiết thuộc thẩm quyền ban hành của
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật có nhiều đổi mới gắn với tăng cường ứng dụng công nghệ
thông tin; tổ chức thành công nhiều cuộc thi tìm hiểu pháp luật, chương trình
đối thoại, tìm hiểu pháp luật trực tuyến thu hút hàng trăm ngàn thí sinh, công
dân tham gia. Bộ Tư pháp cùng các Bộ, ngành, địa phương đã tham mưu trình Thủ
tướng Chính phủ ban hành và triển khai thực hiện Chương trình phổ biến, giáo
dục pháp luật giai đoạn 2017-2021 với 05 Đề án, nhiều giải pháp mới từng bước
đưa công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đi vào chiều sâu.
Nhiệm vụ phản ứng chính sách được toàn Ngành thực
hiện kịp thời, nhạy bén và sát với thực tiễn hơn thông qua công cụ kiểm tra văn
bản quy phạm pháp luật và theo dõi thi hành pháp luật. Bộ, ngành Tư pháp đã vào cuộc chủ
động, tích cực, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan ban hành văn bản, chú trọng
khâu xử lý văn bản trái pháp luật; một
số văn bản trái pháp luật tồn tại qua nhiều năm đã được xử lý dứt điểm, góp
phần bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người dân, doanh nghiệp, nâng cao
trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước trong xây dựng, thực thi pháp luật,
được dư luận xã hội hoan nghênh.
Nhằm kế thừa kinh nghiệm quản trị quốc gia đặc
sắc trong lịch sử và truyền thống vẻ vang của dân tộc, Bộ Tư pháp đã tiến hành nhiều
hoạt động nghiên cứu làm sáng tỏ và phổ biến những bài học kinh nghiệm quý về
cải cách pháp luật, xây dựng bộ máy nhà nước và trọng dụng hiền tài dưới triều
vua Lê Thánh Tông. Trong đó, điểm nhấn là việc Bộ Tư pháp đã phối hợp với Ủy
ban nhân dân tỉnh Thanh Hóa tổ chức thành công Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Cải cách pháp luật và xây dựng bộ máy nhà
nước dưới triều vua Lê Thánh Tông - Những giá trị lịch sử và đương đại” tại
Thanh Hóa nhân kỷ niệm 520 năm ngày mất của nhà Vua. Đây là Hội thảo được dư
luận xã hội đặc biệt quan tâm với sự tham gia của nhiều đồng chí Lãnh đạo,
nguyên Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương. Hội thảo đã truyền tải thông điệp mang
tính thời sự về kinh nghiệm trị quốc của các bậc tiền nhân trong lịch sử, coi
trọng việc xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, kiểm soát
chặt chẽ đội ngũ quan lại để bảo đảm sự vững mạnh của chính quyền và tầm quan
trọng của nhân tài với sự thịnh suy ở mỗi dân tộc.
Kết quả của Hội thảo đã được Bộ Tư pháp báo cáo
với Thủ tướng Chính phủ và phổ biến rộng rãi cho các bộ, ban, ngành, các cơ
quan truyền thông, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo để nghiên cứu, vận dụng trong
triển khai các nhiệm vụ về hoàn thiện hệ thống pháp luật, cải cách hành chính,
cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền
và chiến lược cán bộ trong giai đoạn hiện nay.
5. Công
tác thi hành án dân sự tiếp tục có bước chuyển biến tích cực, đạt kết quả cao
nhất từ trước đến nay về việc và về tiền thi hành án
Trong bối cảnh
tình hình kinh tế - xã hội đất nước còn nhiều khó khăn, số việc và tiền thụ lý
tăng (5,57% về việc và 19,67% về tiền tương đương gần 173 nghìn tỷ đồng) song
Hệ thống Thi hành án dân sự đã thi hành xong số việc, số tiền cao nhất từ trước
đến nay, cao hơn so với năm 2016 là hơn 19 nghìn việc và 6 nghìn tỷ đồng. Đặc
biệt, công tác phối hợp trong
công tác thi hành án dân sự được chú trọng, đổi mới; Bộ Tư pháp đã tham
mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 05/CT-TTg về tăng cường công tác
phối hợp trong công tác thi hành án dân sự. Công tác
cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin được tăng cường trong hoạt động của Hệ
thống Thi hành án dân sự. Tất cả Cục Thi hành án dân sự các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Chi cục Thi hành án dân sự huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trên phạm vi toàn quốc đã triển khai hỗ trợ trực tuyến thi
hành án dân sự, cơ chế một cửa và công bố, niêm yết thủ tục hành chính trong
lĩnh vực thi hành án dân sự theo quy trình thống nhất và đã nhận được nhiều
phản ánh tích cực từ cơ quan, tổ chức, người dân, doanh nghiệp.
6. Triển
khai Chương trình hành động quốc gia về đăng ký, thống
kê hộ tịch giai đoạn 2017-2024 và mở rộng Hệ thống
thông tin đăng ký, quản lý hộ tịch đạt
nhiều kết quả quan trọng, kịp thời phục vụ nhân dân
Nhằm góp phần đưa Việt Nam đẩy nhanh tiến độ đạt
các Mục tiêu toàn cầu về phát triển bền vững do Liên hợp quốc đề ra, trên cơ sở
kết quả Hội nghị cấp Bộ trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương về đăng ký và
thống kê hộ tịch tại Băng Cốc, Thái Lan, Chương
trình hành động quốc gia của Việt Nam về đăng ký, thống kê hộ tịch giai đoạn
2017-2024 là lộ trình quan trọng, có ý nghĩa thiết thực, liên quan đến bảo đảm
việc thực hiện quyền của công dân, có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý
dân cư, quản lý xã hội, phù hợp với thông lệ quốc tế. Thực hiện Chương trình
hành động quốc gia và tiếp tục triển khai Luật hộ tịch, đến nay, toàn Ngành đã mở rộng triển khai phần mềm đăng ký khai sinh tại 17
tỉnh/thành phố; triển khai phần mềm đăng ký hộ tịch (phiên bản đầy đủ) tại 15
tỉnh/thành phố; việc
đăng ký hộ tịch tại các cơ quan có thẩm quyền đã có nhiều chuyển biến tích cực,
các cơ quan đăng ký hộ tịch thực
hiện đăng ký khai sinh mới cho gần 2 triệu trường hợp, đăng ký khai sinh lại
cho hơn 750 nghìn trường hợp (tăng tới 38,3% so với năm 2016); đăng ký kết hôn
cho hơn 700 nghìn cặp vợ chồng...
7. Vận hành phần mềm đăng ký trực tuyến giao dịch bảo
đảm bằng động sản đạt mức độ cao nhất về dịch vụ công trực tuyến, góp phần cải
cách hành chính, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp
Trên cơ sở nhiệm vụ
Chính phủ giao tại Nghị quyết số 36a/NĐ-CP, Bộ Tư pháp đã triển khai
nâng cấp và đưa vào vận hành phần mềm đăng ký trực tuyến giao dịch bảo đảm bằng
động sản đạt mức độ 4 về dịch vụ công trực tuyến. Đây là dịch vụ công đầu tiên
trong lĩnh vực tư pháp cung cấp trực tuyến ở mức độ cao nhất. Với nỗ lực ứng dụng
công nghệ thông tin trong lĩnh vực đăng ký giao dịch bảo đảm nêu trên, năm
2017, các Trung tâm đăng ký giao dịch tài sản thuộc Bộ đã giải quyết gần một
triệu đơn yêu cầu đăng ký, cung cấp thông tin và văn bản thông báo về việc
thế chấp phương tiện giao thông (tăng 27% so với năm 2016), trong đó, số
đơn đăng ký trực tuyến chiếm hơn 50%. Những kết quả nêu trên đã góp phần cải
thiện đáng kể chỉ số Tiếp cận tín dụng
của Việt Nam, lên đến vị trí thứ 29/190 quốc gia (theo công bố xếp hạng Môi
trường kinh doanh 2018 của Ngân hàng thế giới).
8. Các cơ
sở đào tạo khởi sắc về chỉ tiêu, chất lượng đào tạo, góp phần thực hiện nhiệm
vụ cải cách tư pháp, phục vụ hội nhập quốc tế
Tiếp tục thực
hiện chủ trương phát triển nguồn nhân lực pháp luật, tư pháp chất lượng cao góp
phần thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế, năm 2017, các cơ
sở đào tạo thuộc Bộ đã có nhiều cố gắng trong việc hoàn thành các chỉ tiêu, kế
hoạch về đào tạo, bồi dưỡng với chất lượng ngày càng được nâng cao. Trường Đại học Luật Hà Nội đã tuyển sinh và tổ
chức nhập học cho khoảng 3.000 sinh viên chính quy, hơn 500 sinh viên hệ vừa
học vừa làm, và hơn 500 học viên cao học, nghiên cứu sinh; Học viện Tư pháp tuyển sinh hơn 4.000 học viên. Học viện Tư pháp,
các Trường trung câp Luật thuộc Bộ đã thúc đẩy mạnh mẽ việc phối hợp với cấp
uỷ, chính quyền các địa phương tổ chức nhiều khóa đào tạo các chức danh tư pháp,
bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên ngành cho cán bộ tư pháp cơ sở. Đặc biệt, thực hiện Đề án “Phát triển đội
ngũ Luật sư phục vụ hội nhập kinh tế quốc tế từ năm 2010 đến năm 2020”, Học viện Tư pháp đã khai giảng lớp đào tạo Luật sư
phục vụ hội nhập quốc tế Khóa I năm 2017, bước đầu hướng tới mục tiêu xây dựng đội ngũ luật sư giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, am
hiểu luật pháp và tập quán thương mại quốc tế, thông thạo tiếng Anh, thành thạo
kỹ năng hành nghề luật sư quốc tế, có đủ khả năng tư vấn các vấn đề liên quan
đến hội nhập kinh tế quốc tế.
9. Pháp
điển hệ thống quy phạm pháp luật vượt tiến độ, đáp ứng nhu cầu khai thác, sử
dụng của người dân, doanh nghiệp
Triển khai thực hiện Pháp lệnh pháp điển hệ thống
quy phạm pháp luật, trong thời gian qua, Bộ Tư pháp đã tích cực phối hợp với các
bộ, ngành thực hiện pháp điển xong đối với 67/265 đề mục, hướng tới mục tiêu “về đích sớm” trong việc xây dựng Bộ pháp điển so
với lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Gần hai nghìn văn
bản trên tổng số khoảng mười nghìn văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương đã
được rà soát, làm “sạch” và tập hợp, sắp xếp vào Bộ pháp điển, góp phần nâng cao tính thống
nhất, đồng bộ, công khai, minh bạch của hệ thống pháp luật.
Trên cơ sở kết quả pháp điển của các Bộ, cơ quan, ngày 13/6/2017 Chính phủ đã
ban hành Nghị quyết số 48/NQ-CP phê duyệt kết quả pháp điển hệ thống quy phạm
pháp luật đối với chủ đề Đất đai và 35 đề mục. Kết quả này được chính thức đăng
tải trên Cổng thông tin điện tử pháp điển (http://www.phapdien.moj.gov.vn) để
các cá nhân, tổ chức khai thác, sử dụng, tra cứu trong áp dụng và thực hiện
pháp luật. Mặc dù đây mới là kết quả triển khai bước đầu
nhưng đã được người dân, doanh nghiệp đón nhận tích cực, thể hiện qua hơn một
triệu lượt truy cập khai thác, sử
dụng Bộ pháp điển.
10. Ngành
Tư pháp tích cực, chủ động hưởng ứng thông điệp của Chính phủ về “hỗ
trợ doanh nghiệp khởi nghiệp”
Năm 2017, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính
phủ, Bộ Tư pháp cùng tổ chức pháp chế các Bộ, ngành đã rà soát tổng thể các khó
khăn, vướng mắc trong thực tiễn hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp
liên quan đến các quy định pháp luật về đất đai, xây dựng, nhà ở, môi trường,
đầu tư, kinh doanh, kiểm tra chuyên ngành; qua đó đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo sửa đổi, bổ sung 16 Luật trong các lĩnh vực này. Công tác thẩm định các văn bản quy phạm pháp luật về đầu tư,
kinh doanh, khởi nghiệp được toàn Ngành chú trọng thực hiện, đảm bảo loại bỏ
những thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh không cần thiết, không hợp lý
hoặc không phù hợp với quy định của pháp luật, tạo môi trường thuận lợi giúp
doanh nghiệp thực hiện quyền tự do kinh doanh. Việc theo dõi thi hành pháp luật
có trọng tâm, trọng điểm hơn, tập trung nguồn lực từ Trung ương đến địa phương
để triển khai Kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật về tạo dựng môi
trường thuận lợi, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp đổi mới sáng
tạo trong việc tiếp cận, khai thác các nguồn lực về vốn, khoa học kỹ thuật, đất
đai và lao động. Bên cạnh đó, Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành dành cho
doanh nghiệp giai đoạn 2015 - 2020 tiếp tục được triển khai đồng bộ trên cả
nước, đã tổ chức hơn 100 tọa đàm đối thoại, bồi dưỡng pháp luật cho doanh
nghiệp, thu hút gần 10.000 đại biểu đại diện doanh nghiệp tham dự; xây dựng
mạng lưới tư vấn pháp luật cho doanh nghiệp tại 31 tỉnh, thành phố; xây dựng và
phát sóng 42 “Chương trình kinh doanh và
pháp luật” trên Đài Truyền hình Việt Nam, 208 chương trình kinh doanh và
pháp luật trên Đài Tiếng nói Việt Nam.
(Theo Quyết định số 2691/QĐ-BTP ngày 29 tháng 12 năm 2017 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp).