A. LỜI MỞ ĐẦU
Đất nước chúng ta đang tiến hành xây dựng một nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân với mục đích thực hiện quyền làm chủ của nhân dân
theo chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam lấy pháp luật làm căn cứ để điều chỉnh các hành vi của
cá nhân, các mối quan hệ trong xã hội,
bảo đảm cho xã hội luôn ổn định và phát triển bền vững. Trong tình hình thực tế
hiện nay, do yêu cầu khách quan của xã hội, vì vậy cần phải có pháp luật để
điều chỉnh các hành vi của con người trong xã hội theo một chuẩn mực nhất định.
Tuy nhiên, bên cạnh hoạt động ban hành, sửa
đổi, bổ sung các văn bản pháp luật sao cho phù hợp với thực tế thì hoạt động
giáo dục pháp luật để người dân hiểu và làm đúng theo những quy định của pháp
luật, tránh tình trạng hiểu sai và làm sai, làm không đúng theo quy định của
pháp luật là vô cùng cần thiết. Cho nên, việc giáo dục pháp luật cho nhân dân
là việc làm không thể thiếu và cũng không thể làm ngày một, ngày hai, làm một,
hai lần là xong mà đòi hỏi phải kiên trì, sáng tạo, linh hoạt, có hệ thống và
được toàn xã hội tham gia. Thấy được tầm quan trọng của hoạt động giáo dục pháp
luật, trong phạm vi bài tập lớn học kỳ, em chọn đề tài: “Các hình thức giáo dục
pháp luật ở Việt Nam hiện nay - thực trạng và giải pháp” để làm rõ hơn vấn đề
này.
Trong bài viết, tuy em có tham khảo những tài liệu có liên quan, nhưng
do vốn kiến thức còn hạn chế, nên bài làm của em còn nhiều sai sót, mức độ thu
thập thông tin chưa cao,vì vậy, em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của thầy,
cô để hoàn thiện hơn.
B. NỘI DUNG
I.
Cơ sở lý luận
1. Ý thức pháp luật
Giáo
dục pháp luật luôn có mối quan hệ mật thiết với ý thức pháp luật, trong đó, ý
thức pháp luật là tổng thể các học thuyết, quan điểm, quan niệm thịnh hành
trong xã hội thể hiện mối quan hệ của con người đối với pháp luật và sự đánh
giá về tính hợp pháp hay không hợp pháp đối với các hành vi pháp lý thực tiễn.
Ý
thức pháp luật là một dạng cụ thể của ý thức xã hội ,do đó, ý thức pháp luật
luôn mang đầy đủ các đặc điểm của ý thức xã hội .Tuy nhiên, ý thức pháp luật
cũng có tính đặc thù, riêng biệt của mình so với ý thức xã hội khác trong quá
trình hình thành, tồn tại và phát triển. Một là, ý thức pháp luật do tồn tại xã
hội quy định nhưng luôn có sự độc lập tương đối và có sự tác động trở lại tồn
tại xã hội. Hai là, ý thức pháp luật luôn mang tính giai cấp sâu sắc.
Cấu
trúc của ý thức pháp luật gồm hệ tư tưởng pháp luật và tâm lý pháp luật. Hệ tư
tưởng pháp luật là những suy nghĩ, nhận thức, quan điểm, tư tưởng của con người
về pháp luật, thể hiện sự hiểu biết về pháp luật, thể hiện trình độ, kiến thức
pháp lí. Tâm lý pháp luật bao gồm toàn bộ xúc cảm, tình cảm, tâm trạng, thái
độ, ý thích, mong muốn, niềm tin của con người đối với pháp luật và các hiện
tượng pháp lí khác.
2.Giáo dục pháp luật
Ý
thức pháp luật là tiền đề tư tưởng - pháp lý thiết yếu đối với quá trình quản
lý xã hội bằng pháp luật. Có nhiều biện pháp để nâng cao ý thưc pháp luật,
trong đó, giáo dục pháp luật là biện pháp, hoạt động cơ bản. Xét về bản chất,
giáo dục pháp luật là quá trình hoàn thiện nhân tố xã hội - pháp lý của con
người, nâng cao khả năng sáng tạo của con người trong đới sống thực tiễn. Tóm
lại, giáo dục pháp luật là sự tác động một cách có hệ thống, có mục đích và
thường xuyên tới nhận thức của con người nhằm trang bị cho mỗi người trình độ,
kiến thức pháp lý nhất định để từ đó có nhận thức đúng về pháp luật, có thái độ
tôn trọng, tự giác xử sự theo yêu cầu của pháp luật.
Giáo dục ý thức pháp luật có mục đích:
Nhận thức (làm hình thành và nâng cao hiểu biết về pháp luật của người dân);
mục đích tình cảm (làm hình thành tình cảm và lòng tin đối với pháp luật); mục
đích hành vi (làm hình thành động cơ, hành vi, thói quen xử sự hợp pháp). Tuy
nhiên, kết quả cuối cùng của giáo dục pháp luật phải được biểu hiện ở hành vi
xử sự và giáo dục pháp luật hướng tới hình thành động cơ và hành vi tích cực
đối với pháp luật.
Chủ
thể của giáo dục pháp luật gồm chủ thể chuyên nghiệp như: công tác giáo dục
pháp luật của cơ quan tư pháp, giáo viên giảng dạy pháp luật trong nhà trường, cán
bộ chỉ đạo thực hiện công tác giáo dục pháp luật, và chủ thể không chuyên
nghiệp nhưng gắn với mục đích của hoạt động chuyên môn như: đại biểu Quốc hội,
Đại biểu Hội đồng nhân dân, cán bộ các cơ quan hành pháp, tư pháp, luật sư
,công chứng viên.
Đối
tượng của giáo dục pháp luật là các cá nhân, công dân, hay nhóm cộng đồng công
dân tiếp nhận trực tiếp hoặc gián tiếp tác động của hoạt động giáo dục pháp
luật do các chủ thể giáo dục pháp luật tiến hành.
Nội
dung của việc giáo dục pháp luật là: những vấn đề về lý luận nhà nước và pháp
luật; những quy định pháp luật cụ thể (pháp luật thực định); tình hình thực
hiện pháp luật và vi phạm pháp luật; kỹ năng thực hiện pháp luật và áp dụng
pháp luật.
Tại
Điều 31, Hiến pháp 1992, vấn đề giáo dục pháp luật được nhấn mạnh: “Nhà nước
tạo điều kiện để công dân phát triển toàn diện, giáo dục hiến pháp và luật”. Điều
112, khoản 2 ,Hiến pháp 1992, quy định nhiệm vụ của công dân “tổ chức và lãnh
đạo công tác tuyên truyền, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhân dân”,
cùng luật phổ biến,giáo dục. Trong kỳ họp thứ III, Quốc hội khóa XIII, Quốc hội
ban hành luật số: 14/2012/QH13, Luật phổ biến, giáo dục pháp luật vào
ngày 20 tháng 6 năm 2012. Chính phủ đã thông qua Nghị định 28/2013/NĐ - CP quy
định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành luật phổ biến, giáo dục pháp
luật.
3. Hình thức giáo dục pháp luật
Hình thức giáo dục pháp luật là cách thức mà
nhà nước sử dụng để thực hiện quá trình tác động có mục đích các nội dung, yêu
cầu giáo dục pháp luật vào ý thức và tâm lí của chủ thể nhằm định hướng cho các
hoạt động pháp lý đối với từng chủ thể và đối với cả xã hội. Do nội dung giáo
dục, đối tượng giáo dục khác nhau nên cần đa dạng hóa các hình thức giáo dục và
phương pháp giáo dục sao cho có hiệu quả. Cụ thể, giáo dục pháp luật gồm các
hình thức giáo dục chủ yếu sau:
-
Giáo dục pháp luật trong nhà trường.
-
Giáo dục pháp luật trên các phương tiện thông tin đại chúng, các tủ sách pháp
luật.
-
Giáo dục pháp luật thông qua các hoạt động của cơ quan chuyên trách về giáo dục
pháp luật, của các tổ chức, đoàn thể xã hội.
-
Giáo dục pháp luật thông qua hoạt động xây dựng, tổ chức thực hiện và bảo vệ
pháp luật của các cơ quan nhà nước.
-
Giáo dục pháp luật thông qua hoạt động bổ trợ tư pháp (luật sư, luật gia, tổ
hòa giải).
-
Giáo dục pháp luật thông qua các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, các loại hình câu
lạc bộ tìm hiểu pháp luật, lồng ghép vào các sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể
dục thể thao, giáo dục truyền miệng.
II.
Các hình thức giáo dục pháp luật tại Việt Nam hiện nay – Thực trạng và giải
pháp
1. Các hình thức giáo dục pháp luật tại Việt
Nam hiện nay
1.1. Giáo dục pháp luật trong nhà trường:
Hình thức này chủ yếu là giáo dục chính
khóa thông qua việc lồng ghép trong các hoạt động giáo dục ở cấp mầm non; môn
học đạo đức ở cấp tiểu học; môn học giáo dục công dân ở cấp trung học; môn học
pháp luật, pháp luật đại cương, pháp luật chuyên ngành tại cơ sở giáo dục nghề
nghiệp, cơ sở giáo dục đại học; các môn học trong cơ sở giáo dục khác của hệ
thống giáo dục quốc dân. Người học là một nhóm đông đảo chiếm khoảng 1/4 dân số
cả nước, đối tượng học tiếp thu kiến thức nhanh và khá đồng đều. Tuy nhiên,
hình thức này có những hạn chế cơ bản là hạn chế về số lượng đối tượng tiếp
nhận, gò bó cứng nhắc về thời gian.
1.2.Giáo dục pháp luật trên các phương tiện
thông tin đại chúng, các tủ sách pháp luật: Các hoạt động giáo dục pháp
luật được tổ chức thực hiện thong qua các đài phát thanh, truyền hình, truyền
thông, báo chí từ Trung ương đến địa phương, các tủ sách pháp luật tại địa
phương. Đây là hình thức giáo dục pháp luật có tính cập nhật và phổ cập nhất.
Hình thức này hết sức đa dạng, có thể truyền tải thông tin đa dạng phong
phú,kịp thời. Tuy nhiên, hạn chế cơ bản của hình thức này là tính một chiều
trong thông tin.
1.3 .Giáo dục pháp luật thông qua các hoạt
động của cơ quan chuyên trách về giáo dục pháp luật, các tổ chức, đoàn thể xã
hội: Hình thức này thông qua hoạt động của các tổ chức, đoàn thể, các báo
cáo viên, tuyên truyền viên tại các buổi nói chuyện, tập huấn, qua đó, các
thông tin về pháp luật đời sống pháp lý được truyền tải tới đối tượng. Hình
thức này có hạn chế mức độ hứng thú của đối tượng được truyền tải nhìn chung
không cao.
1.4.Giáo dục pháp luật thông qua hoạt động
xây dựng pháp luật, bảo vệ pháp luật: Hình thức này có ưu điểm nổi bật là
thu hút sự tham gia trực tiếp của nhân dân, vì vậy có tác động tức thời lên ý
thức pháp luật của họ.Người dân được trực tiếp chứng kiến hoạt động xử lí vi
phạm pháp luật của cơ quan có thẩm quyền ,người dân ý thức được sự nghiêm minh
của pháp luật ,tính răn đe phòng ngừa của pháp luật vì thế được phát huy rất
cao .
1.5. Giáo dục pháp luật thông qua hoạt động
bổ trợ tư pháp (luật sư, luật gia, tổ hòa giải ). Hình thức này tương đối
có hiệu quả vì pháp luật được trực tiếp giải thích ,phân tích tới từng trường
hợp mà người dân đang trong tình tranh chấp hoặc vi phạm cụ thể.
1.7.Giáo dục pháp luật thông qua các cuộc
thi tìm hiểu pháp luật, các hoạt động vui chơi lồng ghép giáo dục pháp luật,
tuyên truyền miệng: Đây là hình thức mang tính tự giác của người tham gia,
các cuộc thi tìm hiểu pháp luật vừa là sân chơi giải trí vừa cung cấp thông tin
và nâng cao ý thức pháp luật cho các đối tượng tham gia, mang tính cộng đồng
cao, dễ đi vào đời nhân dân.
2. Thực trạng giáo dục pháp luật ở Việt Nam
hiện nay
Giáo
dục pháp luật là việc sử dụng những hình thức khác nhau tác động có hệ thống và
thường xuyên tới ý thức của con người nhằm trang bị cho họ những kiến thức pháp
lý nhất định, để từ đó, họ có những nhận thức đúng đắn về pháp luật, tôn trọng
và tự giác xử sự theo yêu cầu của pháp luật.
Nhận thức được tầm ý nghĩa quan trọng của việc giáo dục pháp luật, Nhà
nước ta đã chọn ngày 09 tháng 11 hằng năm là Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngày Pháp luật được tổ chức nhằm tôn vinh Hiến pháp,
pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội.
Tại
Việt Nam, cơ quan phổ biến, giáo dục pháp luật của Chính phủ là Bộ Tư pháp, của
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là Sở Tư pháp, của Ủy ban nhân dân cấp huyện là Phòng
Tư pháp. Tuy nhiên, việc thực hiện còn chưa đạt hiệu quả cao. Có tình trạng nội
dung giáo dục pháp luật chưa sâu, chưa trúng, chưa thật thiết thực với đời sống
người dân.
Giáo
dục pháp luật trong nhà trường: Riêng năm học 2013 - 2014, cả nước có gần 22
triệu người học, trong đó, có 3,7 triệu trẻ em ở giáo dục mầm non, 15,1 triệu
học sinh phổ thông, 0,7 triệu học sinh học nghề, học sinh trung cấp chuyên
nghiệp, 2,5 triệu sinh viên đại học, cao đẳng, và gần 1 triệu học viên theo học
các hình thức học tập khác. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý có điều kiện và
khả năng tham gia phổ biến giáo dục pháp luật: Năm học 2013 - 2014, toàn ngành
giáo dục có 1,2 triệu nhà giáo bao gồm 240.000 giáo viên mầm non; 830.000 giáo
viên phổ thông; 77.000 giảng viên đại học, cao đẳng, giáo viên dạy nghề. Đội
ngũ cán bộ quản lý giáo dục có hơn 300.000 người làm việc ở Bộ, Sở, Phòng giáo
dục và đào tạo và làm việc ở tại các cơ sở giáo dục. Hầu hết đội ngũ này có
trình độ học vấn, chuyên môn cao, nhiều người có khả năng, kỹ năng sư phạm tốt.
Tuy nhiên, số vụ vi phạm pháp luật ở tuổi vị thành niên càng ngày càng tăng
cao. Qua đó thấy được ý thức pháp luật của các đối tượng này còn chưa cao. Đây
chính là một bài toán lớn trong công tác giáo dục pháp luật trong các nhà
trường ở Việt Nam hiện nay.
Các hình thức giáo dục pháp luật trên các phương tiện thông tin đại
chúng như: các báo, đài, Internet,… đem lại hiệu quả cao. Việc giáo dục pháp
luật được cụ thể hóa qua các chuyên mục “Tìm hiểu pháp luật” của các báo, hay
các chương trình như: Hộp thư truyền hình, Tòa tuyên án, Tôi yêu Việt Nam,… của
các đài phát thanh truyền hình, hay giáo dục bằng hệ thống văn bản pháp
luật trên Internet thông qua các trang
web về pháp luật.
3.
Giải pháp khắc phục vấn đề giáo dục pháp luật ở Việt nam hiện nay
Đầu tiên, học sinh, sinh viên là đối tượng vô cùng quan trọng của giáo
dục pháp luật, phải giáo dục đối tượng này hiểu biết một cách đầy đủ, sâu sắc
về cuộc sống thực tế, về ý thức xã hội, về những hoạt động có tính mục đích và
mang ý nghĩa xã hội rõ rệt. Cần trang bị cho thế hệ công dân tương lai của đất
nước những kiến thức tổng quát nhất, giúp họ hiểu biết một cách đầy đủ nhất,
chính xác nhất và khoa học nhất về pháp luật. Chính sự hiểu biết đó sẽ là tiền
đề quan trọng cả về chiều sâu và bề rộng của ý thức pháp luật sau này. Hoạt
động giáo dục pháp luật trong nhà trường cần phải bảo đảm chương trình tương
ứng với trình độ văn hoá, phù hợp với nhận thức của học sinh, sinh viên, bảo
đảm sau khi học hết chương trình phổ thông cơ sở, người học phải hiểu biết và
thực hiện đúng luật giao thông đường bộ, hiểu và chấp hành đúng những quy định
về giữ gìn trật tự, vệ sinh nơi công cộng . Đối với học sinh phổ thông trung
học, các bạn đã bắt đầu thực hiện một số nghĩa vụ công dân, do vậy, việc nghiên
cứu, học tập Hiến pháp, Luật Hôn nhân và gia đình, đã trở nên rất cần thiết đối
với các bạn. Đối với sinh viên các trường cao đẳng, đại học các ngành không
chuyên về luật, thì cần phải nắm được các kiến thức pháp luật về các ngành luật
như Luật hiến pháp, Luật dân sự, Luật hành chính…
Thứ
hai, Cần đào tạo chuyên môn cho người làm công tác giáo dục pháp luật. Học
hỏi kinh nghiệm của các địa phương thực hiện tốt, và đổi mới công tác, hình
thức giáo dục pháp luật, tìm hiểu các mô hình giáo dục pháp luật tiên tiến ở
nước ngoài có thể áp dụng vào nước ta. Muốn làm tốt công tác giáo dục pháp
luật, người làm công tác giáo dục phải được giáo dục về pháp luật, phải có kiến
thức pháp luật thật sâu sắc trên các lĩnh vực và đội ngũ báo cáo viên và lực
lượng tuyên truyền viên pháp luật phải năng động, nhiệt tình, tâm huyết, nắm
vững kiến thức pháp luật.
Thứ
ba, Cần phải có sự phối kết hợp tốt giữa các cơ quan, đoàn thể trong, hoạt
động, công tác giáo dục pháp luật. Đưa giáo dục pháp luật vào tất cả các tầng
lớp nhân dân để giáo dục ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật của tất cả mọi
người. Hiện nay, chúng ta đang hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu hơn, rộng
hơn, đòi hỏi chúng ta không chỉ có tri thức văn hóa pháp luật của nước ta, mà
còn hiểu biết văn hóa pháp luật của các nước, văn hóa pháp luật quốc tế để
chúng ta tồn tại và phát triển.
Thứ
tư, Cần phải xử lý nghiêm khắc và răn đe các hành vi vi phạm pháp luật,
nhất là trong việc xử phạt vi phạm hành chính trên tất cả các lĩnh vực trong
cuộc sống. Cùng với việc tuyên truyền giáo dục pháp luật, các phương tiện thông
tin đại chúng cần tập trung phê phán, phân tích, tìm nguyên nhân của những cá
nhân, tập thể, tổ chức vi phạm pháp luật một cách thẳng thắn, sắc bén. Nhất là,
Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội cần tăng cường
sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động giáo dục pháp luật và tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa là một điều tất yếu.
Thứ
năm, Cần có kinh phí nhất định, đầy đủ trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật
để phục vụ cho công tác giáo dục pháp luật hằng năm đạt kết quả cao. Xây dựng
và tổ chức các chương trình tìm hiểu pháp luật trên các phương tiện thông tin
đại chúng, tổ chức các hoạt động vui chơi có lồng ghép hoạt động giáo dục pháp
luật,…
KẾT LUẬN
Giáo
dục pháp luật và phổ biến pháp luật là một hoạt động cơ bản, có vai trò, vị trí
và tầm quan trọng đặc biệt đối với việc nâng cao ý thức pháp luật của người dân,
nó không chỉ là hoạt động có định hướng của các cá nhân, các cơ quan, các tổ
chức có thẩm quyền, mà đó còn là hoạt động có ý thức của người dân nhằm nâng cao
kiến thức và ý thức pháp luật.
Thông qua các hình thức giáo dục pháp luật, đã
làm sâu sắc và từng bước mở rộng hệ thống tri thức pháp luật cho người dân, qua
đó, hình thành lòng tin vào pháp luật, công bằng, trách nhiệm, không khoan
nhượng đối với những hành vi vi phạm pháp luật. Và hình thành động cơ và hành
vi tích cực theo pháp luật.
Sự
hiểu biết pháp luật và ý thức sống và làm việc theo pháp luật của người dân
chính là thước đo để đánh giá chất lượng hiệu quả của hoạt động giáo dục pháp
luật.
D. DANH MỤC TÀI
LIỆU THAM KHẢO
1.
Hiến
pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm
2001), Điều 31, Điều 112.
2. Luật phổ biến
giáo dục pháp luật, 2012.
3.
Chính
phủ, Nghị định 28/2013/NĐ - CP: Quy định
một số điều và biện pháp thi hành luật phổ biến, giáo dục pháp luật, 2013.
4. Trường Đại học
Luật Hà Nội, Giáo trình Lý luận nhà nước và pháp luật, Nxb. Công an nhân
dân, Hà Nội, 2013, chương IX, tr. 163 - 180.
5.
PGS.TS
Nguyễn Minh Đoan, Ý thức pháp luật, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật,
Hà Nội, 2011, tr. 168 - 175.
6.
Nguyễn
Thị Hồi và Lê Vương Long, đồng chủ biên, Những nội dung cơ bản của môn học Lý
luận nhà nước và pháp luật, Nxb. Giao thông vận tải, Hà Nội, 2008, tr. 397-tr.
403.
7. Trường Đại Học
Luật Hà Nội, Trần Thị Sáu: “Nâng cao chất lượng giáo giáo dục pháp luật
trường cao đẳng sư phạm”, Luận văn Thạc sỹ luật học, Hà Nội - 2004, tr. 5,
tr. 68.
8.
Các
trang web: