Có
khá nhiều các biện pháp pháp lý để đảm bảo pháp chế trong quản lý hành chính
nhà nước ở nước ta hiện nay, như: hoạt động giám sát của cơ quan quyền lực nhà
nước, hoạt động kiểm tra của các cơ quan hành chính nhà nước, hoạt động xét xử
của tòa án nhân dân,.... và một hoạt động cũng rất quan trọng- đó chính là hoạt
động khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo. Đây có thể coi là hình
thức đặc biệt quan trọng để nhân dân lao động trực tiếp tham gia vào quản lý
nhà nước và quản lý xã hội. Để tìm hiểu rõ hơn về khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu
nại tố cáo, trong khuôn khổ bài tập lớn học kì, em xin chọn đề tài: “Phân tích vai
trò của khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo đối với việc đảm bảo
pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước”.
- “Khiếu nại là việc công
dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định,
đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành
chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm
quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công
chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm
phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.”.
- “Tố cáo là việc công dân theo thủ tục do Luật này quy
định báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm
pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa
gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, cơ
quan, tổ chức”.
Khiếu nại và tố cáo là hai thuật ngữ riêng biệt và
có nhiều điểm khác nhau:
·
Về chủ thể: khiếu nại có chủ thể là công
dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức. Còn tố cáo chỉ có một chủ thể là
công dân.
·
Về đối tượng: đối tượng của khiếu nại là quyết định
hành chính,hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. Còn
đối tượng của tố cáo là hành vi trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
·
Về nguyên nhân phát sinh : Nguyên nhân phát sinh khiếu nại là
khi quyền, lợi ích của bản thân công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ công
chức bị xâm phạm. Còn nguyên nhân phát sinh tố cáo là khi tất cả các hành vi vi
phạm pháp luật gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích không chỉ
của cá nhân mà còn cả lợi ích của Nhà nước, cơ quan, tổ chức hoặc công dân
khác.
·
Về mục
đích: mục đích của khiếu
nại là khôi phục lại quyền, lợi ích hợp pháp của chính người khiếu nại đã bị
xâm phạm hoặc bị thiệt hại. Còn mục đích của tố cáo là phát giác, hạn chế, ngăn
chặn kịp thời mọi hành vi vi phạm pháp luật xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước,
tổ chức, quyền lợi ích hợp pháp của công dân.
- Giải quyết khiếu nại là việc xác minh ,
kết luận và ra quyết định giải quyết của người giải quyết khiếu nại.
- Giải quyết tố cáo là việc xác minh, kết
luận về nội dung tố cáo và việc quyết định xử lý của người giải quyết tố cáo.
Pháp
luật qui định về một số cơ quan, hay cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu
nại, tố cáo, như: chủ tịch ủy ban nhân dân các cấp, các giám đốc Sở, chánh
thanh tra các sở, bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, tổng thanh tra.....
Pháp chế là một chế độ và trật tự pháp luật
trong đó tất cả các cơ quan Nhà nước, các tổ chức xã hội và mọi công dân đều
phải tôn trọng và thực hiện pháp luật một cách nghiêm chỉnh, triệt để và chính
xác.
Pháp chế
là một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước. Thực hiện tốt
nguyên tắc pháp chế là cơ sở bảo đảm cho bộ máy Nhà nước hoạt động nhịp nhàng,
đồng bộ.
Nội
dung cơ bản nhất của pháp chế là sự triệt để tôn trọng pháp luật của các cơ
quan nhà nước, tổ chức xã hội và công dân. Từ nội dung này mà pháp chế là một
trong những nguyên tắc cơ bản nhất của quản lý hành chính nhà nước. Pháp chế
trong quản lý hành chính nhà nước chính là sự đảm bảo trật tự pháp luật nhằm
bảo vệ và phát triển quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, củng cố và duy trì
địa vị pháp lý hành chính của các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội.
Đảm
bảo pháp chế trong quản lý hành chính nhà nước tức là phải củng cố việc xây
dựng cơ chế, phương tiện, phương pháp và cách thức làm cho pháp luật được thực
hiện có hiệu quả trong thực tế, đêm lại lợi ích cho Nhà nước, cho xã hội và
người lao động. Suy cho cùng thì đảm bảo pháp chế là biện pháp nhằm xây dựng và
củng cố chính quyền của dân, do dân, vì dân , bảo vệ các quyền và nghĩa vụ của
công dân trên mọi mặt của đời sống xã
hội.
Việc
đảm bảo pháp chế có ý nghĩa to lớn trong quản lý nhà nước nói chung và quản lý
hành chính nhà nước nói riêng, thể hiện ở các điểm sau:
- Pháp
chế được bảo đảm thông qua đường lối chính trị của đảng cầm quyền. Đường lối
chính trị của đảng xác định phương hướng, mục tiêu và cả phạm vi nội dung các
vấn đề cơ bản để pháp luật thể chế hóa.
- Pháp
chế được bảo đảm thông qua các biện pháp xã hội và đạo đức bởi nguồn gốc của
pháp chế là pháp luật. Pháp luật được
bảo vệ và củng cố bởi các biện pháp cưỡng chế nhà nước ; chịu sự tác động của
các biện pháp giáo dục quần chúng, dư luận xã hội, truyền thống đạo đức, văn
hóa của con người.
- Pháp
chế được bảo đảm thông qua chế độ kinh tế của xã hội, pháp chế không thể tách
rời chế độ kinh tế sinh ra nó. Pháp chế và chế độ kinh tế luôn quan hệ chặt chẽ
với nhau, hỗ trợ tích cực cho nhau, pháp luật phải xây dựng trên cở sở hài hòa,
thống nhất với chế độ kinh tế của xã hội đó.
- Pháp
chế được bảo đảm thông qua các yếu tố pháp lý như thể chế pháp lý, chế định
pháp lý, công cụ pháp lý, hình thức và các biện pháp pháp lý. Đây chính là
những bảo đảm pháp lý cơ bản có tác dụng thiết thực để xây dựng nhà nước, xây
dựng và hoàn thiện quyền công dân, quyền con người và công bằng xã hội.
Một trong những biện pháp đảm bảo
pháp chế trong quản lý hành chính là hoạt động kiểm tra, giám sát của công dân
với biểu hiện là hoạt động khiếu nại, tố cáo.
II. Vai trò của khiếu nại tố cáo và
giải quyết khiếu nại tố cáo đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lý hành
chính nhà nước.
Quyền
khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền và nghĩa vụ chính trị, pháp lý của
công dân, nó tồn tại trong mối quan hệ với các quyền và nghĩa vụ khác của công
dân. Pháp luật quy định quyền và nghĩa vụ của công dân khi thực hiện khiếu nại,
tố cáo, chính là tạo cơ sở pháp lý cho nhân dân lao động tham gia đông đảo,
tích cực vào hoạt động quản lý hành chính nhà nước, quan lý xã hội. Đồng thời
nêu cao vai trò trách nhiệm của công dân trong việc xây dựng bộ máy nhà nước
của dân, do dân, vì dân; Xây dựng đội ngũ cán bộ nhà nước trong sạch và có năng
lực....Trong đó vai trò trước hết là đảm bảo pháp chế trong hoạt động quản lý
hành chính nhà nước ; được thể hiện như sau:
- Thứ nhất, đảm bảo tính thực thi của Luật
Hiến pháp: Quyền khiếu nại tố cáo là
một trong những quyền của công dân được quy định trong Hiến pháp. Do vậy việc đảm bảo quyền và nghĩa vụ khiếu
nại, tố cáo của công dân trước hết đảm bảo các quy định của Hiến pháp được thực
thi trên thực tế.
- Thứ hai, đảm bảo tính thực thi của pháp
luật trên nhiều lĩnh vực: Quy định pháp luật về khiếu nại, tố cáo giúp công
dân, tổ chức có thể bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi
quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính, cá nhân có
thẩm quyền; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi cá nhân,
tổ chức khác. Những quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân thể hiện trên
các lĩnh vực trong đời sống xã hội, như: quyền khi tham gia quan hệ về kinh tế, chính
trị, xã hội…
- Thứ ba, thông qua khiếu nại, tố cáo của
công dân giúp các cơ quan hành chính nhà nước kiểm tra tính đúng đắn, hợp pháp,
hợp lý của các quyết định quản lý: Phát hiện những kẽ hở, những thiếu sót
trong các quy định của pháp luật về quản lý hành chính, góp phần xây dựng và
hoàn thiện hệ thống pháp luật trên mọi lĩnh vực của đời sống và trong các ngành
luật. Tăng cường tính đứng đắn, phù hợp và tính thực thi của pháp luật.
- Thứ tư, thông qua hoạt động khiếu nại, tố
cáo của công dân mà nhiều hành vi tham nhũng, lãng phí, vi phạm dân chủ được
làm sang tỏ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức “ vừa có đức vừa
có tài” - có trình độ năng lực, có trách nhiệm với nhân dân và Tổ quốc ; làm
cho bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh, củng cố lòng tin của nhân dân lao động
với Đảng và Nhà nước.
- Thứ năm, khiếu nại, tố cáo là hình thức đặc
biệt quan trọng để nhân dân tham lao động trực tiếp tham gia vào quản lý Nhà
nước và quản lý xã hội, là hoạt động đảm bảo sự tuân thủ pháp luật.
Nhà
nước ta quy định quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo của công dân ở điều 74
Hiến pháp 1992(sửa đổi, bổ sung năm 2001) “công
dân có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những việc
làm trái pháp luật của cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn
vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào”. Công dân không chỉ có quyền
khiếu nại, tố cáo mà họ còn có nghĩa vụ khi thực hiện khiếu nại, tố cáo.
Pháp
luật quy định cụ thể và rõ ràng về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, do vậy
việc công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của mình đúng theo pháp luật
chính là thể hiện sự tuân thủ pháp luật, tôn trọng pháp luật, là một biểu hiện
của pháp chế.
2. Vai trò của việc giải quyết khiếu nại tố cáo với việc bảo đảm pháp chế
trong quản lý hành chính nhà nước
Hoạt
động giải quyết khiếu nại tố cáo đã làm hoàn thiện, đồng bộ hơn hệ thống quy
phạm pháp luật về khiếu nại tố cáo, đã phản ánh yêu cầu của dân chủ xã hội chủ
nghĩa trong việc bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân được ghi nhận
trong Hiến pháp.
Luật
khiếu nại, luật tố cáo quy định các khái niệm khiếu nại, tố cáo, người khiếu
nại, người tố cáo, giải quyết khiếu nại tố cáo,… Luật khiếu nại, luật tố cáo đã
cụ thể hóa đầy đủ, toàn diện tinh thần và nội dung quyền khiếu nại, tố cáo của
công dân được quy định trong hiến pháp, điều chỉnh được đầy đủ những quan hệ xã
hội phát sinh trong quá trình khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo.
Để đảm bảo tính khả thi, việc cụ thể hóa quyền khiếu nại tố cáo phải phù hợp
với điều kiện kinh tế, xã hội của nước ta và xu hướng hội nhập trên thế giới.
Trong
hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước, pháp
luật về khiếu nại, tố cáo đã đảm bảo được một số yêu cầu như:
-
Tôn
trọng tính tối cao của Hiến pháp trong việc cụ thể hóa quyền khiếu nại, quyền
tố cáo của công dân.
-
Pháp
luật về khiếu nại tố cáo là công cụ pháp lý để công dân, cơ quan tổ chức bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của mình, lợi ích của nhà nước, của xã hội và của
người khác khi bị xâm phạm.
-
Pháp
luật về khiếu nại tố cáo đã phản ánh nhu cầu, nội dung và là công cụ bảo vệ nền
dân chủ xã hội
Bản
chất của pháp chế chính là sự tuân thủ pháp luật. Hoạt động giải quyết khiếu
nại tố cáo đã được cơ quan hành chính nhà nước và những người có thẩm quyền
giải quyết khiếu nại tố cáo tự giác nghiêm chỉnh thực hiện đầy đủ đúng đắn các
quy định của luật khiếu nại, luật tố cáo và pháp luật khác có liên quan. Điều
này đảm bảo cho pháp chế xã hội chủ nghĩa trong quản lý hành chính nhà nước. Các cơ quan hành chính và người có
thẩm quyền giải quyết khiếu nại tố cáo đã tự giác tuân thủ, thực thi pháp luật
khiếu nại tố cáo theo những yêu cầu sau:
-
Thực
hiện đầy đủ chế độ trách nhiệm giải quyết khiếu nại tố cáo, trách nhiệm tiếp
công dân, trách nhiệm xử lý vi phạm pháp luật khiếu nại tố cáo,…
-
Nhận
thức và quán triệt đầy đủ các nguyên tắc giải quyết khiếu nại, tố cáo. Như: Nguyên
tắc đảm bảo quyền khiếu nại tố cáo của công dân; nguyên tắc công khai dân chủ; nguyên
tắc độc lập; nguyên tắc giải quyết hợp pháp, hợp lý; nguyên tắc khách quan;
nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật;......
-
Bảo
đảm và thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại tố cáo, người bị
khiếu nại tố cáo và những chủ thể khác mà pháp luật khiếu nại tố cáo đã quy
định.
-
Tuân
thủ nghiêm ngặt thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo. Thẩm quyền giải quyết
khiếu nại tố cáo được xác định bởi địa vị pháp lý của cơ quan hành chính nhà
nước và những người có thẩm quyền trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước.
-
Tuân
thủ các quy định về thủ tục giải quyết khiếu nại tố cáo.
-
Tuân
thủ những quy định về việc ban hành, quyết định kết luận giải quyết khiếu nại
tố cáo.
-
Tuân
thủ những quy định trong việc tổ chức thực hiện quyết định, kết luận giải quyết
khiếu nại, tố cáo. Tổ chức thực hiện quyết định, kết luận giải quyết khiếu nại
tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước. Việc giải quyết khiếu nại, tố cáo
sẽ trở nên vô nghĩa, trật tự kỷ cương và pháp chế xã hội chủ nghĩa sẽ không
được bảo đảm khi các quyết định, kết luận giải quyết khiếu nại tố cáo không
được tổ chức thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm.
Trong
quá trình giải quyết khiếu nại tố cáo, các cơ quan hành chính nhà nước và những
người có thẩm quyền không những chấp hành pháp luật khiếu nại tố cáo mà còn
chấp hành pháp luật khác có liên quan đã góp phần đảm bảo pháp chế trong quản
lý hành chính nhà nước.
Cơ
chế kiểm tra giám sát hoạt động khiếu nại tố cáo
Hoạt
động giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước bảo đảm
quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, trật tự pháp luật và hiệu quả quản lý nhà
nước. Một trong những phương thức để bảo đảm và tăng cường pháp chế là phải có
cơ chế hữu hiệu để kiểm tra, giám sát hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo của
các cơ quan hành chính nhà nước.
Bởi
vậy việc kiểm tra giám sát hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo đã được chú
trọng bởi cơ chế tự kiểm tra nội bộ hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước.
Cơ quan hành chính nhà nước cấp trên có trách nhiệm kiểm tra mọi hoạt động của
cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới trong đó có hoạt động giải quyết khiếu nại
tố cáo. Việc kiểm tra hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo đã biểu dương
khuyến khích những mặt tích cực và đồng thời phát hiện những sai phạm yếu kém
để có biện pháp chấn chỉnh xử lý kịp thời, bảo đảm trật tự kỷ cương, tăng cường
pháp chế, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Giám
sát là phương thức để kiểm soát quyền lực nhà nước, nhằm bảo đảm việc thực hiện
quyền lực nhà nước theo đúng định hướng, mục tiêu đề ra. Đây là hình thức giám
sát do cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành đối với hoạt động giải quyết
khiếu nại tố cáo hoặc do Mặt trận tổ quốc Việt Nam, các thành viên của mặt
trận, cơ quan báo chí, các tổ chức lao động và cá nhân thực hiện. Giám sát hoạt
động giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ quan hành chính nhà nước là phương
thức quan trọng để kiểm soát hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo, nhằm đảm
bảo các quyền khiếu nại tố cáo của công dân, pháp chế xã hội chủ nghĩa và hiệu
lực, hiệu quả của quản lý nhà nước.
Hoạt
động giải quyết khiếu nại tố cáo đã góp phần đấu tranh phòng chống và xử lý
nghiêm minh mọi hành vi vi phạm pháp luật khiếu nại tố cáo.
Trong
hoạt động giải quyết khiếu nại tố cáo, nếu cơ quan hành chính nhà nước vi phạm
pháp luật khiếu nại tố cáo sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc thực thi pháp
chế, làm suy giảm lòng tin của nhân dân và là nhân tố tiềm ẩn gây mất ổn định
chính trị, xã hội. Vì vậy việc xử lý nghiêm minh mọi vi phạm pháp luật khiếu
nại tố cáo của những người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại tố cáo không kể
người vi phạm là ai, ở cương vị nào sẽ bảo đảm pháp chế, tăng hiệu quả trong
quản lý nhà nước.
III. Thực trạng khiếu nại tố cáo và
việc giải quyết khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước ở
nước ta hiện nay – Phương hướng tăng cường pháp chế
1. Thực trạng khiếu nại tố cáo và việc giải quyết khiếu nại tố cáo trong
lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay
Theo
số liệu báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội (ngày 23/10/2012) về công tác giải
quyết khiếu nại, tố cáo năm 2012 thì: kết
quả giải quyết của Thanh tra Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đều đạt gần
90% số vụ việc khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, chỉ có 32,59% số vụ việc khiếu nại
và 42,3% số vụ việc tố cáo là đúng hoặc đúng một phần. Cũng theo báo cáo
khác của Chính phủ, trong năm 2012 các cơ quan hành chính nhà nước tiếp đã
349.139 lượt công dân đến khiếu nại, tố cáo; trong đó có 4.772 lượt đoàn đông
người (từ 5 người trở lên); tiếp nhận 136.783 đơn thư khiếu nại, tố cáo.
So với năm 2011, số lượt công dân khiếu nại,
tố cáo giảm 2,06%, số lượng đơn thư khiếu nại, tố cáo giảm 7,31% nhưng số lượt
đoàn đông người tăng 22,6%.
Về khiếu nại, cả nước phát sinh 115.344
lượt đơn khiếu nại với 86.814 vụ việc, so với cùng kỳ năm 2011 giảm 6,91% số
đơn và 16,63% số vụ việc. Trong đó, khiếu nại về đất đai chiếm 80%.
Về tố cáo, cả nước phát sinh 21.439 lượt
đơn tố cáo với tổng số 12.606 vụ việc, so với cùng kỳ năm 2011 giảm 9,4% đơn và
17,3% số vụ việc. Nội dung tố cáo trong lĩnh vực hành chính chiếm tỉ lệ 93,9%,
tăng 8,9% so với năm 2011, chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức cố ý làm trái,
chiếm đoạt tài sản, lạm dụng chức vụ quyền hạn để vụ lợi; thiếu trách nhiệm,
lãng phí, tiêu cực, tham nhũng, vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng đất
đai, tài chính ngân sách, đầu tư xây dựng cơ bản, thực hiện chính sách xã
hội...
Điều bất thường ở ta là phần lớn người
khiếu nại đều đổ dồn về trung ương để “đâm đơn” thay vì kiện ra tòa án. Nguyên
nhân rất nhiều, song theo nghiên cứu của Viện: “tại” các luật chuyên ngành, đặc
biệt là các luật quản lý xã hội, quản lý nhà nước liên quan đến quyền và lợi
ích của công dân còn bất cập, nên thực trạng khiếu nại hành chính xu hướng ngày
càng tăng về số lượng, phức tạp về tính chất. Như, quy định pháp luật hiện
hành, buộc chủ tịch UBND phải đối thoại với tất cả trường hợp khiếu nại lần đầu
là nhiệm vụ bất khả thi. Bởi vì, giả sử Chủ tịch dành cả 365 ngày chỉ dành để
giải quyết vài trăm đơn khiếu nại thì vẫn chưa giải quyết hết. Mặt khác do
thiếu tính chuyên môn, chuyên nghiệp và sự chuyên tâm của những người giải
quyết khiếu kiện hành chính.
Tuy
nhiên, có những vụ việc đã được giải quyết thỏa đáng; song một số phần tử quá
khích coi thường pháp luật, xúc phạm, đe dọa những người thi hành công vụ; có
kẻ xúi giục, kích động nhằm kiếm lời; có kẻ lại nhân cơ hội ấy gây rối, quấy
phá làm ảnh hưởng xấu đến an ninh chính trị, an toàn xã hội.
Theo
Luật khiếu nại, Luật tố cáo (năm 2011) thì cơ quan hành chính có thể là bên bị
khiếu nại, đồng thời cũng là người giải quyết khiếu nại, dẫn đến tình trạng
nhiều vụ việc giải quyết thiếu khách quan, không công bằng, nhiều vụ việc kép
dài, khiếu nại vượt cấp. Hậu quả đó là do hai nguyên nhân sau:
Thứ
nhất, sự xác định không rõ ràng về thẩm quyền và
trách nhiệm giải quyết. Hiện nay chúng ta có rất nhiều cơ quan giải quyết
việc khiếu nại hành chính các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương, cơ
quan quản lý theo ngành, cơ quan, thanh tra và Toà án nhân dân. Hệ quả là: thực
tế là công dân không biết gửi khiếu nại cơ quan nào thì đúng và được giải quyết
và đâu mới là quyết định cuối cùng. Trong khi các cơ quan không biết giới hạn
thẩm quyền của mình đến đâu, cho dù các cơ quan đều phải dành nhiều thời gian,
công sức cho công việc này nhưng hiệu quả chưa cao. Vì vậy, tình trạng đùn đẩy,
né tránh hoặc chồng chéo trong giải quyết các khiếu kiện là khó tránh.
Thứ
hai, trình tự thủ tục giải quyết các khiếu kiện
hành chính chưa phù hợp. Cụ thể, trình tự giải quyết khiếu nại tại các cơ quan
hành chính bị “tố tụng hoá” ở các khâu: nhận đơn, thụ lý, thẩm tra và ra quyết
định, thời hạn, thời hiệu... trong khi không ít các vụ việc hành chính, chính
cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết là người vi phạm, đặc biệt về thời
hạn, thời hiệu. Hoặc rơi vào tình trạng, trình tự tố tụng hành chính bị “dân sự
hoá” không phù hợp với đối tượng xét xử là quyết định, hành vi của cơ quan công
quyền và cán bộ, công chức nhà nước. Hậu quả là Tòa án gặp không ít khó khăn
trong việc xét xử một vụ án hành chính, nhất là việc thẩm tra xác minh vụ việc.
Đầu
tiên, đó là phải hoàn thiện pháp luật về khiếu nại tố cáo.
Tăng
cường pháp chế trong khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo của các cơ
quan hành chính nhà nước là yêu cầu khách quan và cấp thiết trong tình hình
hiện nay. Để có cơ sở bảo đảm và tăng cường pháp chế thì điều kiện tiên quyết
là phải có hệ thống pháp luật đầy đủ, phù hợp với thực tiễn, tạo cơ sở pháp lý
cho việc khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo một cách có hiệu quả.
Không thể có một nền pháp chế vững mạnh nếu như không có pháp luật hoàn chỉnh,
đồng bộ, có khả năng điều chỉnh có hiệu quả các quan hệ xã hội phát sinh trong
quá trình khiếu nại tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo.
Thứ
hai, đẩy mạnh công tác tổ chức, triển khai và tổng kết thực tiễn thi hành pháp
luật khiếu nại tố cáo.
Công
tác tổ chức triển khai thi hành pháp luật khiếu nại, tố cáo là giai đoạn tiếp
theo có vai trò quan trọng để đưa pháp luật khiếu nại, tố cáo vào cuộc sống và
được thi hành nghiêm chỉnh. Pháp luật nếu không được triển khai thực hiện bởi
những chủ thể thực thi pháp luật thì sẽ không hề có ý nghĩa. Hơn nữa khi pháp
luật được triển khai thực hiện trong đời sống xã hội thì việc tổng kết đánh giá
hiệu quả thực thi pháp luật là yêu cầu quan trọng để tăng cường pháp chế.
Thứ
ba, nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc giải quyết khiếu nại
tố cáo của nhân dân.
Khiếu
nại, tố cáo xuất phát từ hoạt động quản lý hành chính nhà nước, do đó, trách
nhiệm giải quyết khiếu nại tố cáo trước hết thuộc về cơ quan hành chính nhà
nước. Tuy nhiên, phải có sự phân cấp rõ ràng hoặc thành lập một cơ quan hay
nhóm cơ quan chuyên trách về tài phán hành chính, cơ quan này sẽ trực thuộc
chính phủ và độc lập xét xử.
Thứ
tư, xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và tăng cường công tác tuyên
truyền giáo dục pháp luật cho người dân.
Cần
tiến hành xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo bồi dưỡng cán bộ làm công tác
tham mưu giải quyết khiếu nại tố cáo theo hướng chuyên nghiệp, phù hợp với yêu
cầu quản lý nhà nước. Tăng cường giáo dục lý luận chính trị, tư tưởng bằng hình
thức phù hợp, thiết thực để nâng cao phẩm chất chính trị, trình độ nhận thức,
lý luận về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tinh thần thái độ phục vụ nhân
dân. Xây dựng chế độ chính sách phù hợp về các mặt trong đó có chế độ tiền
lương, phụ cấp để tạo động lực khuyến khích, động viên cán bộ yên tâm công tác
hoàn thành nhiệm vụ. Pháp luật hiện nay còn chưa thật cụ thể, phải thông qua
nhiều văn bản hướng dẫn làm cho người dân khó hiểu, khó nhớ, còn người áp dụng
cũng gặp phải không ít khó khăn. Vì vậy, việc tuyên truyền và phổ biến rộng rãi
pháp luật cho người dân để mọi người nắm và tự giác thực hiện pháp luật, làm
tốt nhiệm vụ giám sát hoạt động của cơ quan trong quản lý hành chính nhà nước.
Vấn đề
khiếu nại, tố cáo là vấn đề tồn tại một cách khách quan trong mối quan hệ giữa
Nhà nước với công dân. Giải quyết kịp thời, khách quan và đúng pháp luật những
đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân là một giải pháp thiết thực và hữu hiệu
trong đảm bảo và tăng cường pháp chế. Trong công cuộc cải cách nền hành chính Quốc
gia hiện nay thì việc hoàn thiện những chế định về khiếu nại tố cáo là hoàn
toàn cần thiết và có ý nghĩa quan trọng, có như vậy thì mới đảm bảo được pháp
chế xã hội chủ nghĩa.
DANH
MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật hành
chính Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2008.
2. Giáo trình Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội, Giáo trình luật
hành chính Việt Nam
3. Giáo trình Học viện hành chính quốc gia, Giáo trình luật hành chính và tài phán hành
chính, Nx. Giáo dục, Hà Nội, 2005.
4. Luật khiếu nại năm 2011 ; Luật tố cáo năm 2011.
5.
Nghị định 75/2012/NĐ-CP hướng dẫn Luật khiếu nại
Nghị định 76/2012/NĐ-CP hướng dẫn Luật tố
cáo.
6.
Trần Văn Sơn, Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết
khiếu nại tố cáo, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2007.
7.
Nguyễn Tiến Thịnh, Công tác dân vận trong giải quyết khiếu nại, tố cáo của công
dân.
8. Tạp chí Nguyễn Công Tình, Vấn đề ra quyết định giải quyết khiếu nại
và những vướng mắc trong thực tiễn, trang 21,Tạp chí thanh tra số 2/ 2005.
9. http://www.na.gov.vn